خبرها

فواید تمرین در آب گرم

اثرات فیزیولوژیکی

تمرین در آب گرم یکی از موثر ترین درمانها برای انواعی از عوارض است. مطالعاتی که تا کنون صورت گرفته، نشان میدهد که دمای 35 درجه سانتی گراد آب از نظر گرمایی خنثی بوده و دمای مرکزی بدن را تغییر نخواهد داد. هرگونه تغییر کوچک در دمای آب می تواند تغییرات زیادی را در سیستم گردش خون پدید آورد. به جای تجمع در اندامها، خون در تمام بدن پخش می شود. این تغییر در گردش خون سبب افزایش بازگشت خون وریدیشده و این پایه و اساس تمام تغییرات فیزیولوژیک حاصله می باشد. در وضعیت ایستاده نسبت به وضعیت های خوابیده و نشسته بیشضترین تغییرات فیزیولوژیکی رخ می دهد.

اثرات فیزیولوژکی حاصل از آب گرم در بیمار بستگی به وضعیت بیمار و عناصر دخیل در تغییر دمای بدن وی دارد. از عوامل و عناصر مهم در این وضعیت می توان درجه حرارت آب، مدت زمان کلاس تمرین، نوع و شدت تمرین و وضعیت آسیب شناسی بیمار را نام برد.

درجه حرارت آب در صورتی میتواند باعث افزایش درجهخ دمای بدن شود. که از درجه حرارت طبیعی بدن بالاتر باشد.

میزان افزایش دما بستگی به درصد فرورفتگی بدن در آب دارد.

گرما از مناطقی از بدن که در زیر آب قرار دارند جذب شده و از طریق غدد تعرقی که در خارج از آب قرار دارند دفع می شود. تغییرات دما از یک بیمار به بیمار دیگر متفاوت است اثرات و واکنش های فیزیولوژیکی حاصله از غوطه ور شدن در آب گرم بسیار شبیه به نتایج حرارت های موضعی است با این تفاوت که تمرکز کمتری دارد. خصوصیات فیزیکی آب و گرما با هم تاثیر فراوانی بر سیستم های مختلف بدن خواهد گذاشت.(جد.ل 1-1)

تغییرات فیزیولوژیکی طی تمرین در آب گرم (جدول 1-1)

افزایش تعداد تنفس

کاهش فشار خون

افزایش خون رسانی عضلات

افزایش متابولیسم عضلانی

افزایش گردش خون سطحی

افزایش ضربان قلب

افزایش مقدار خون بازگشتی به قلب

افزایش میزان فعالیت متابولیک

اثرات درمانی

علاوه بر تغییرات فیزیولوژیکی مختلفی که در آب گرم حاصل می شود، خاصیت فیزیکی آب نقش بسیار زیادی در توانبخشی ایفا می کند. گرچه بیماران با عارضه های مختلف می توانند ار آب درمانی استفاده کنند. اما تاکید این مطلب بیشتر بر بیماران ارتوپدی و روماتولوژی، توانبخشی پس از انجام عمل جراحی، دردهای مزمن و آماده سازی مجدد ورزشکاران است. برخی از مزایای آب گرم در ورزش درمانی داخل آب برای درمان موثرتر بیماران مد نظر قرار گیرد.(جدول 2-1 )حال به تفضیل به این مزایا خواهیم پرداخت.

جدول 2-1 فواید درمانی تمرین در آب

تشدید شل شدن عضلانی

کاهش حساسیت به درد

کاهش اسپاسم عضلانی

افزایش حرکت آسان مفصل

افزایش قدرت و استقامت عضلانی در افراد ضعیف

کاهش نیروی جاذبه(راه افتادن زود هنگام)

افزایش گردش خون محیطی در عارضه های پوستی

بهبود عضلات تنفسی

بهبود آگاهی از بدن، تعادل و ثبات پروگزیمال تنه

بهبود وضعیت روحی-روانی بیمار

پیشبرد شل شدن عضلانی

واکنش های شل کردن به میزان راحتی بیمار در آب بستگی دارد. گرمای استخر باعث کاهش تنش عضلانی شده و در جلوگیری از کاهش دامنه حرکتی بیمار بسیار مفید است. هرچه آب گرمتر باشد اثرات آن بیشتر است.

کاهش میزان حساسیت به درد

آب گرم به بیمارانی که درد دارنن کمک می کند که شل شوند و احساس راحتی بیشتری داشته باشند. بیونسی درست برخلاف جاذبه عمل کرده و باعث سبک شدن بیمار و کاهش نیوهای فشاری بر مفصل می شوند. آب باعث حفظ اعضاء صدمه دیده شده، و بیمار قادر است که وضعیت راحتی را به خود بگیرد، به طوری که باعث افزایش درد نشود. در نتیجه باعث شکسته شدن سیکل درد می شود. اثرات تحریکی آب گرم سبب شل شدن عضلات اسپاستیک و کاهش گاردینگ عضله می گردد. آب گرم با بمباران سیستم عصبی موجب منحرف شدن توجه بیمار نسبت به درد می گردد، بدین صورت که بمباران تحریکات حسی از طریق فیبرهای عصبی قطورتر، سربع تر و با رسانایی بالاتر نسبت به فیبرهای درد، منتقل شده و با انتقال درد رقابت می کند. در نتیجه حس درد بیمار بلوک می شود این کاهش درد شاید مهمترین برتری درمان در آب باشد.

کاهش اسپاسم عضلانی

قسمتهایی از بدن که در آب با درجه حرارت بیشتر از 35 درجه سانتی گراد قرار گیرد، تحت تاثیر دمای آب واقع شده و حرارت آن بالا می رود. این افزایش حرارت سبب کاهش تون عضلانی غیر طبیعی و اسپاستیسیتی می شود.

افزایش میزان حرکت مفصل

خواص فیزیکی و گرمای آب نقش بسیار مهمی را در بهبود یا حفظ دامنه حرکتی مفصل ایفا می کند. خاصیت بیونسی آب باعث کاهش نیروهای فشارنده بر مفصل دردناک شده و این امر به حرکت مفصل کمک می کند. آب همچنین با اثر حمایتی خود نیاز به آتل گرفتن یا گاردینگ را کاهش می دهد. حرکت در آب آسانتر بوده و درد کمتری به دنبال دارد. گرمای آب سبب کاهش اسپاستیسیتی، افزایش شل شدن و آماده سازی بافتهای همبند برای انجام تمرینات کششی می شود. بافت کشیده شده در معرض صدمه دیدگی قرار دارد.

تمریناتی که به منظور افزایش دامنه حرکتی مفصل صورت می پذیرد باید به آرامی تا انتهای دامنه انجام گرفته و مدت 30 ثانیه یا بیشتر نگه داشته شود. بیمار را باید تشویق کرد که در صورت امکان از نقطه محدود شده فراتر رفته و سپس شل کند. حرکات به طرف سطح آب توسط خاصیت شناوری تسهیل می شود و این اثر با استفاده از وسایل باد شدنی تقویت می گردد.

افزایش قدرت و استقامت عضلانی در بیماران با ضعف شدید

میزان مقاومت آب در برابر حرکت نسبت به هوا بیشتر است، با وجود این مفصل به راحتی می تواند حرکت کند. اعضا فرورفته در آب با مقاومت در تمامی جهات روبرو هستند و این مستلزم صرف انرژی بیشتری در آب است. در آب حرکات یکپارچگی بیشتری داشته و درجه بندی آنها با ایتفاده از اصول بیونسی و حرکات فعال بدون درد، آسانتر است. همیشه استفاده از وسایل برای تقویت عضلات ضعیف ضروری نیست. انجام تمرینات در آب می تواند بسیار مقرون به صرفه باشد. گاه در هنگام تقویت عضلات ضعیف با سفتی عضلات آنتاگونیست آنها موجه می شویم، آب گرم به شل شدن این عضلات کمک می کند، تمرینات تقویتی را می توان پیش از انجام آنها در خشکی، در آب آغاز نمود. این امر سبب جلوگیری از آتروفی عضلات اسکلتی می شود. اثرات تحریکی آب  سبب می شود تا بیمار آگاهی بیشتری نسبت به حرکات خود داشته باشد.

کاهش نیروهای جاذبه

اثرات جاذبه در آب کاهش می یابد. هرچه بیشتر در آب فرو رود نیروهای فشاری کوچک تری روی بدن عمل می کند. پس از صدمه، بیمار می تواند بایستد و تمرینات راه رفتن و تقویتی را پیش از شروع تمرینات بر روی خشکی انجام دهد  و این امر بدون آسیب بیشتر به ساختارهای در حال ترمیم می باشد. زود راه رفتن به بهبود تعادل و افزایش تون عضلانی کمک می کند. کاهش تدریجی سطح آب به بازتوانی جنبه تحمل وزن حین راه رفتن کمک می کند.

افزایش گردش خون محیطی

درجه حرارت بیش از 34 درجه سانتی گراد، آب سبب افزایش گردش خون می شود. علاوه بر این سبب افزایش گردش خون به محیط هم می شود. از دیگر اثرات آب نیز افزایش دمای پوست بدن است و این به نوبه خود موجب اتساع عروقی پوستی و بهبود ظاهر پوست می شود. تمرین در آب گرم باعث افزایش خون رسانی به عضلات شده و به بازگشت خون وریدی کمک میکند. آب های میان بافتی در نقاط صدمه دیده به راحتی حرکت کرده و مواد متابولیکی خارج می شوند که این امر باعث بهبود تغذیه شده و فرآیند ترمیم را سرعت می بخشند. تمرین اعضا آسیب دیده در آب عمیق هم سبب افزایش گردش خون می شود، با افزایش عمق آب فشارهای هیدروستاتیک بیشتری بر بدن وارد می شود و به همین دلیل میزان گردش خون افزایش می یابد.

بهبود عضلات تنفسی

چنانچه بیمار تاحد سینه در آب فرو رود، هشارهای هیدروستاتیک آب به دیواره قفسه سینه و شکم به هنگام تنفس افزایش می یابدآی در مقابل دم مقاومت می کند و این اثر در بیمارانی که از ظرفیت حیاتی کمی برخوردار هستند، در افراد پیر ضعیف و بیماران قلبی از همه آشکار تر است. اسپاسم عضلات تنفسی با آب ولرم کاهش می یابد.فعالیت هایی که سبب افزایش تنفس می شوند(مثل شنا کردن، تمرین هوازی) و یا تمرین مراحل تنفسی (مثل فوت کردن حباب) برای بیمارانی که مشکلات تنفسی دارند بسیار مفید است.

بهبود آگاهی از بدن، تعادل و ثبات تنه

آب گرم آگاهی از حرکات بخش های بدن را تحریک می کند و یک واسطهء ایده آل برای بازآموزی عضلانی است. بنا به خاصیت های حفاظتی آب بیمارانی که تعادل کمی دارند با کند شدن حرکات، زمان کافی برای ایجاد واکنش نسبت به عدم تعادل پیدا می کنند. تحریکات دهلیزی به بهبود واکنش های تعادلی کمک می کند که این امر توسط تحریک عضلات ضد جاذب در اندامها و تنه صورت می گیرد.

ثبات در حین تمرینات از طریقاستفاده از نرده، پارالل بار، نیمکت های زیر آب، تیوپها و سایر وسایل حاصل می شود.

بهبود روحیه و اعتماد به نفس بیمار

برای بیمارانی که درد دارند و هنوز نمی توانند بر روی زمین تمرین کنند، آب امکان بسیار مناسبی را برای حرکت و شل شدن فراهم می آورد.

آسانی حرکت در آب این اجازه را به بیمار می دهد تا به پیشرفت های بیشتری نسبت به خشکی دست یابد و این امر اعتماد به نفس بیمار را افزایش می دهد. ترس از افتادن و صدمه مجدد نواحی آسیب دیده در آب بسیار کم است.

تمرینات گروهی تعامل اجتماعی بیمار را تقویت نموده، و انگیزه بیماررا در جهت بهبود آسیب دیدگی در مراحل مختلف بهبودی، بالا می برد.

اگرچه آب درمانی امتیازات بیشماری دارد، اما در خصوص درمانهای ارتوپدی، این نوع خاص از درمان هم موثر و هم لذت بخش است.

نویسنده: ندا ترابی